«Աբու-Լալա Մահարի»

Ավետիք Իսահակյանը ծնվել է 1875թ. հոկտեմբերի 30-ին Շիրակ աշխարհի Գյումրի քաղաքում, որն այն ժամանակ կոչվում էր Ալեքսանդրապոլ:

«Աբու-Լալա Մահարի» պոեմը Իսահակյանը գրել է 1909թ.:

1908թ. ցարական իշխանությունները բանտարկում են Իսահակյանին և 6 ամիս պահում Թիֆլիսի Մետեխի բանտում: Բանտից ազատվելուց հետո էլ նրա նկատմամբ հալածանքները շարունակվում են: Բանաստեղծը մռայլ տրամադրության մեջ՝ մտադիր էր հեռանալ արտասահման: Ահա և այդ հոգեվիճակով՝ մի անգամ, նա Ալեքսանդրապոլից Երևան վերադառնալիս գնացքի պատուհանից տեսնում է ճանապարհով անցնող ուղտերի մի քարավան: Հիշում է 10-11-րդ դարերի արաբ բանաստեղծ Աբուհ Ալա Ալմահարիին, որն իր կյանքը անց էր կացրել աշխարհից դժգոհ ու միայնակ: Ահա սա էլ հիմք է հանդիսացել պոեմի ստեղծման համար: Մահարի անվան տակ հանդես է գալիս Իսահակյանն ինքը: Նախերգանքում պատմվում է, որ Մահարին՝ հռչակավոր բանաստեղծը Բաղդադի, տասնյակ տարիներ ապրեց խալիֆաների հոյակապ քաղաքում, ապրեց փառքի ու վայելքի մեջ, հզորների ու մեծատունների հետ սեղան նստեց, գիտունների ու իմաստունների հետ վեճի մտավ, սիրեց և փորձեց ընկերներին, եղավ ուրիշ ազգերի հայրենիքներում և ճանաչեց մարդուն: Ճանաչեց, սակայն խորապես ատեց մարդուն: Առավ իր ուղտերի փոքրիկ քարավանը, և մի գիշեր, երբ Բաղդադը քուն էր մտել՝ գաղտնի հեռացավ քաղաքից.

Եվ քարավանը Աբու–Լալայի` աղբյուրի նման մեղմ կարկաչելով`

Քայլում էր հանգիստ, նիրհած գիշերով, հնչուն զանգերի անուշ ղողանջով:

Իսահակյանը Աբու Մահարու կերպարի միջոցով խոսք է բացում իր ապրած ժամանակի, մարդկանց արարքների, բռնակալ իշխանության օրենքների ու անարդար երևույթների մասին: Առաջին սուրահում արևելյան գիշերվա կախարդիչ գույների մեջ Աբու-Լալա Մահարին խոսում է իր դառն բաժանման, ընկերների, մոտիկ-հեռու մարդկանց՝ մարդկային կեղծիքի մասին, ապա գերադասելով՝ անապատը, օձ-կարիճների բները:

Երկրորդ սուրահում նա շարունակում է խոսել աշխարհում թողած հիշատակների մասին: Այստեղ էլ խորունկ զրույց է բացվում սիրո, երջանկության ու կնոջ մասին: Երրորդ սուրահում բանաստեղծը չի հանդուրժում բնության օրենքներին հակադիր մարդկային օրենքները և ստրկությունը: Նա ներբողում է անսահման ազատությունն ու ինքնիշխանությունը: Մեծ դառնության մեջ բանաստեղծը նզովում է կնոջն ու ընկերոջը, ուժեղին՝ ուժի համար, թույլին՝ թուլության: Այստեղ շարունակաբար հաջորդ սուրահներում բացվում են Աբու-Լալա Մահարու բազմազան տրամաբանությունները, կենտրոնանում խոհերը՝ հայրենիքի, հողի, ուժեղների և ստրուկների...չարի և բարու շուրջ...

Պոեմն ավարտվում է լավատեսությամբ.